وضعیت پتاسیم و اثر خواص فیزیکی و شیمیایی خاک بر آن در شالیزارهای استان گیلان با استفاده از یک صد و نه نمونه خاک سطحی از چهار ناحیه در استان گیلان مورد بررسی قرار گرفت. پتاسیم قابل استخراج به وسیله استات آمونیوم یک مولار خنثی (K-NH4OAc)، پتاسیم قابل استخراج به وسیله اسید نیتریک یک مولار جوشان (K-HNO3) و پتاسیم محلول در آب اندازه گیری شدند. نتایج بررسی نشان داد که توزیع فراوانی جمعیت رس و ظرفیت تبادل کاتیونی نرمال بود و توزیع فراوانی جمعیت متغیرهای سیلت، کربن آلی و pH غیرنرمال (با چولگی و یا کشیدگی معنی دار) و برای شن، K-NH4OAc و K-HNO3  لگاریتم نرمال بود. پتاسیم محلول تحت تاثیر اثر توام شن، pH، کربن آلی و K-NH4OAc قرار داشت (R2a=0.73**). پتاسیم قابل استخراج به وسیله استات آمونیوم تحت تاثیر پتاسیم محلول، پتاسیم غیرقابل تبادل و ظرفیت تبادل کاتیونی قرار گرفت (R2a=0.72**). پتاسیم قابل استخراج به وسیله اسید نیتریک جوشان تحت تاثیر پتاسیم تبادلی و جز سیلت خاک قرار داشت (R2a=0.55**). توزیع جغرافیایی داده های K-NH4OAc نشان داد که مقدار آن در گیلان مرکزی، به ویژه در حوزه آبخیز سپیدرود، بیشتر از بقیه نواحی است. در ناحیه فومنات مقدار رس، ظرفیت تبادل کاتیونی، K-NH4OAc و K-HNO3 کمتر از بقیه نواحی است. براساس بررسی وضعیت انجام شده 68.8 درصد شالیزارهای استان از نظر پتاسیم قابل جذب در وضعیت متوسط تا خیلی کم قرار دارند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

پتاسیم وظایف فیزیولوژیکی بسیار مهمی را در گیاه به عهده دارد و از عناصر غذایی ضروری گیاه محسوب می شود. در ارزیابی قابلیت استفاده پتاسیم خاک و مدیریت مصرف کود، ایزوترم های تبادلی پتاسیم که از منحنی های کمیت- شدت ناشی می شوند، اطلاعات مفیدی را ارایه می کنند. در این بررسی برای تعیین رابطه کمیت- شدت پتاسیم و به دست آوردن پارامترهایی مانند پتاسیم به سهولت قابل تبادل، پتاسیم به سختی قابل تبادل، نسبت فعالیت پتاسیم، نسبت فعالیت پتاسیم در حال تعادل و ظرفیت بالقوه بافری، 4 تیمار کلرید پتاسیم، کلرید پتاسیم + کلرید آمونیوم، کلرید پتاسیم + مونوفسفات سدیم و کلرید پتاسیم + کلرید آمونیوم + مونوفسفات سدیم بر روی نمونه های خاکی که از عمق 30-0 سانتی متری و از سه منطقه سری خاک رحمت آباد (پردیس کشاورزی گرگان)، لورک اصفهان و دهستان صالحان خمین با سطوح ویژه متفاوت تهیه شده بود، اعمال گردید و با استفاده از آزمون مقایسه میانگین جفتی مشاهده شد که در همه تیمارها، بیش ترین مقدار ظرفیت بالقوه بافری برای خاک پردیس گرگان به دست آمد. این بیانگر این است که وجود رس غالب ایلایت در خاک پردیس، موجب تثبیت شدن پتاسیم در بین لایه ها می گردد. از بین 4 تیمار در هر خاک، بیش ترین مقدار ظرفیت بالقوه بافری با تیمار کلرید پتاسیم و کم ترین مقدار آن با تیمار کلرید پتاسیم + کلرید آمونیوم مشاهده شد. تیمار کلرید پتاسیم + مونوفسفات سدیم دارای ظرفیت بالقوه بافری بیش تری نسبت به تیمار کلرید پتاسیم + کلرید آمونیوم + مونوفسفات سدیم بود. افزایش غلظت نمک سدیم در محلول خاک، موجب افزایش غلظت نمک در لایه دوگانه پخشیده الکتریکی و افزایش ظرفیت بالقوه بافری می گردد. برای مقایسه میزان قابلیت استفاده پتاسیم خاک های با سطح ویژه بالا و لایه دوگانه الکتریکی منقطع با خاک های با سطح ویژه پایین، غلظت پتاسیم در حالت تعادل ممکن است معیار مناسبی باشد و پیشنهاد می شود به جای ظرفیت بافری پتاسیم، همبستگی میزان پتاسیم قابل استفاده خاک ها با نسبت فعالیت پتاسیم در حال تعادل آن ها بررسی گردد.

تعیین سطوح بهینه کودی برای رسیدن به عملکردهای بالا یکی از اهداف مهم پژوهشهای تغذیه ای است. در این میان عناصری که با همدیگر اثرات آنتاگونیستی دارند از اهمیت فوق العاده ای برخوردارند چرا که تعیین سطح بهینه یکی از آنها بدون در نظر گرفتن دیگری ممکن نبوده و با دخیل شدن دیگری، معادله بدست آمده تغییر می کند. از آنجا که پتاسیم و منیزیم از چنین وضعیتی برخوردارند طرح مذکور برای بررسی اثرات اصلی و متقابل این دو عنصر در سال زراعی 81-1380 بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی بر روی آفتابگردان رقم گلشید در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی خوی با پتاسیم و منیزیم قابل جذب به ترتیب 190 و 440 میلی گرم در کیلوگرم خاک اجرا گردید. بطوریکه پتاسیم در چهار سطح صفر(K0)، 45 (K1)، 90 (K2) و 135(K3) کیلوگرم K2O در هکتار از منبع سولفات پتاسیم و منیزیم در چهار سطح صفر(Mg0)، 50 (Mg1)، 100(Mg2) و 150(Mg3) کیلوگرم سولفات منیزیم در هکتار در نظر گرفته شد. نتایج بدست آمده نشان داد که با افزایش سطوح پتاسیم عملکرد دانه افزایش یافت و بیشترین عملکرد از بالاترین سطح پتاسیم (K3) یعنی 135 کیلوگرم K2O در هکتار بدست آمد. با افزایش سطوح منیزیم تا سطح 100 کیلوگرم در هکتار (سولفات منیزیم) عملکرد افزایش و در بالاتر از آن اختلاف معنی دار نبود و بهترین مقدار آن 50 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. مصرف پتاسیم و منیزیم وزن هزار دانه را افزایش ولی در ارتفاع بوته و قطر ساقه بی تأثیر بود. قطر طبق با مصرف پتاسیم و منیزیم افزایش یافت ولی از لحاظ آماری معنی دار نشد. اثرات متقابل بین K و Mg از نظر آماری معنی دار نشد ولی بهترین تیمار از لحاظ عملکرد دانه از ترکیب K2Mg1 (مصرف 90 کیلو گرم K2Oو 50 کیلوگرم سولفات منیزیم در هکتار) و از لحاظ قطر طبق و وزن هزار دانه از ترکیب K3Mg2 (مصرف 135 کیلو گرم K2O و 100 کیلوگرم سولفات منیزیم در هکتار) حاصل شد. در نهایت نسبت مصرف کودهای پتاسیمی به کودهای منیزیمی برای خاکهای این منطقه در حدود 3 به 1 تعیین گردید.

یکی از روش های تعیین وضعیت پتاسیم خاک، استفاده از منحنی های کمیت به شدت (Q/I) و پارامترهای آن است. تحقیق حاضر برای رسم منحنی های Q/I و به دست آوردن پارامترهای آن برای تعدادی از خاک های منطقه مرکزی و شمال ایران، و هم چنین تعیین ارتباط پارامترهای مذکور با بعضی از ویژگی های خاک، بر روی 15 خاک انجام گرفت. ریزنمونه هایی از هر خاک، با محلول های دارای نسبت فعالیت پتاسیم (ARk) متفاوت به تعادل رسانیده شد، و تغییر غلظت پتاسیم در محلول (ΔK)، به عنوان تابعی از نسبت فعالیت پتاسیم اندازه گیری گردید. با استفاده از اطلاعات به دست آمده، منحنی های Q/I برای هر خاک رسم و پارامترهای آن تعیین شد. هم چنین، هم بستگی بین پارامترهای Q/I و بعضی از ویژگی های خاک ها تعیین گردید.منحنی های Q/I به دست آمده، شکل معمول گزارش شده در منابع را نشان داد، ولی از نظر پارامترهای °AR°، PBCK، k و Kx، تفاوت های زیادی بین خاک ها مشاهده شد. نسبت فعالیت پتاسیم در حال تعادل (°AR) بین 005/0 تا 532/0 با متوسط 20/0 5/0(mmol L 1)  ظرفیت بافری پتاسیم (PBCK) بین 4/4 تا 3/76 با متوسط 2/16 5/0(mmol Kg 1)/(mmol L 1 )، پتاسیم آسان قابل تبادل (°ΔK) بین 007/0 تا 737/0 با متوسط 25/0 cmol kg 1 و پتاسیم سخت قابل تبادل (Kx) بین 023/0 تا 550/0 با میانگین 3/0 cmol kg 1 متغیر بود. مطالعه هم بستگی بین پارامترهای Q/I و خصوصیات خاک، حاکی از هم بستگی معنی دار بین PBCK و °CEC(66/0=r)، AR با درصد پتـاسیم تبادلی (76/0(r= و °AR با پتاسیم محلول (89/0r=) بود. هم چنین بین (°ΔK) و مقدار پتاسیم تبادلی، هم بستگی معنـی داری (79/0r=)مشاهده گردید. به دلیل تفاوت زیاد بین خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک های مطالعه شده، ضرایب هم بستگی بین خصوصیات خاک و پارامترهای Q/I بالا نبود

به منظور تعیین اثر منابع و مقادیر مختلف کود پتاسه بر روی خواص کمی و کیفی برگ توت این تحقیق در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه سطح کودی پتاسیم (100، 200 و 300 کیلوگرم در هکتار K2O) و 2 نوع کود پتاسه (سولفات و کلرید پتاسیم) به علاوه یک تیمار شاهد در 3 تکرار و در 4 منطقه پسیخان رشت، پرند فومن، پرنیان صومعه سرا و شلمان لنگرود از استان گیلان در سال های 1376 و 1377 به اجرا در آمد. این طرح در توتستانهایی که پتاسیم تبادلی خاک کمتر از 250 میلی گرم در کیلوگرم بود، انجام شد. نتایج حاصله پس از دو سال آزمایش نشان داد که در مزرعه پسیخان رشت در مورد وزن شاخه و برگ بهترین تیمار A3B2 (300 کیلوگرم K2O از منبع کلرید پتاسیم) بود که با تیمارهای A1B1 (100 کیلوگرم K2O از منبع سولفات پتاسیم) و نیز تیمار شاهد اختلاف معنی دار در سطح احتمال 1% داشت. غلظت پتاسیم در برگهای توت نیز اختلاف معنی دار در سطح احتمال 1% را نشان داد. کلیه تیمارها نسبت به شاهد (99/0 درصد پتاسیم) غلظت پتاسیم بیشتری داشته و تیمار پنجم A3B1 با 60/1 درصد بهترین تیمار بود. در مزرعه پرند فومن در مورد غلظت پتاسیم در برگ دارای اختلاف معنی دار در سطح احتمال 1% بود، بطوری که تیمار سوم A2B1 (200 کیلوگرم در هکتار K2O از منبع سولفات پتاسیم) و پنجم A3B1 (300 کیلوگرم در هکتار K2O از منبع سولفات پتاسیم) با غلظت 70/1 درصد پتاسیم بیشترین میزان و تیمار شاهد با غلظت 97/0 درصد کمترین میزان پتاسیم را داشت. در مزرعه پرنیان صومعه سرا فقط وزن شاخه و برگ در سطح احتمال 5 درصد اختلاف معنی داری را نشان داد که تیمار پنجم A3B1 با عملکرد 73/6 کیلوگرم به ازاء هر درخت نسبت به تیمار دوم (A1B2) با عملکرد 45/4 کیلوگرم و شاهد با عملکرد 47/4 کیلوگرم اختلاف معنی داری را نشان داد. در هر درخت توت در منطقه شلمان لنگرود در کلیه عوامل مورد مطالعه اختلاف معنی دار مشاهده شد. از نقطه نظر وزن برگ بهترین عملکرد از تیمار پنجم (A3B1) به میزان 16/4 کیلوگرم به ازاء هر درخت بدست آمد که نسبت به سایر تیمارها اختلاف معنی دار در سطح احتمال 1% نشان داد. این تیمار پنجم نسبت به شاهد با عملکرد 79/2 کیلوگرم، 49 درصد افزایش عملکرد نشان داد. عوامل وزن شاخه و برگ نیز در تیمار پنجم (A3B1) با عملکرد 15/7 کیلوگرم به ازای هر درخت بیشترین میزان بود که باتیمارهای شاهد، اول و دوم در سطح 5%  اختلاف معنی داری را نشان داد. غلظت پتاسیم برگ کلیه تیمارها با تیمار شاهد اختلاف معنی دار در سطح احتمال 1% نشان دادند. در کلیه مناطق بین منابع کودی سولفات و کلرید پتاسیم اختلاف معنی داری مشاهده نگردید. اختلاف معنی دار فقط بین سطوح مختلف پتاسیمی مشاهده شد.  

پتاسیم فراوان ترین عنصر غذایی موجود در افق سطحی خاک با مواد آلی بالا می باشد که علاوه بر وظایف فیزیولوژیکی بسیار مهمی که در گیاه به عهده دارد، در بهبود کیفیت محصولات کشاورزی نیز جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است. در ارزیابی قابلیت استفاده پتاسیم خاک و مدیریت مصرف کود، منحنی های کمیت - شدت (Q/I) اطلاعات مفیدی ارائه می کنند. این بررسی جهت تعیین رابطه کمیت - شدت پتاسیم Q/I و بدست آوردن پارامترهایی مانند پتاسیم به سهولت قابل تبادل (DoK)، پتاسیم به سختی قابل تبادل (KX)، نسبت فعالیت پتاسیم (ARK)، نسبت فعالیت پتاسیم در حال تعادل (ARKe) و ظرفیت بالقوه بافری (PBCk) در خاکی با رس غالب ایلایت و تاثیر اختلاط زئولیت با خاک بر این پارامترها در مقایسه با خاکی با خصوصیات مشابه و رس غالب کائولینایت بود. نمونه های خاک از 30-0 سانتی متر خاک پردیس گرگان و لورک اصفهان تهیه گردید. بافت، ظرفیت تبادل کاتیونی و پتاسیم قابل عصاره گیری این دو خاک مشابه و میزان رس ایلایت در خاک پردیس غالب بود. زئولیت با شدت بالای پتاسیم در محلول خاک ها موجب افزایش ظرفیت بالقوه بافری گردید. با شدت های کمتر از(mol-1)0.5/meq.100g-1)0.001  در محلول خاک با رس غالب ایلایت، پتاسیم موجود در مکان های غیر اختصاصی در زئولیت ممکن است پتاسیم مصرف شده از محلول خاک را با سرعت بیشتری بافر نماید. انتظار همبستگی بین پتاسیم قابل جذب گیاه و ظرفیت بالقوه بافری پتاسیم (PBCk) در خاک پردیس وجود ندارد (در این خاک بین پتاسیم قابل جذب گیاه و پتاسیم قابل عصاره گیری با استات آمونیوم همبستگی وجود نداشت). ولی ممکن است مابین جذب ریشه ای پتاسیم و پتاسیم به سهولت قابل تبادل (DoK) و یا نسبت فعالیت پتاسیم در حال تعادل (ARKe) همبستگی وجود داشته باشد که بررسی آن نیازمند کارهای بعدی تحقیقاتی است.